Kan een wethouder van Financiën zorgeloos geld blijven besteden aan zwembaden, zorgvoorzieningen, jeugdhulp, bloembakken, een dierentuin én een nieuwe bibliotheek? Nee, het beruchte Artikel 12 voorkomt dat gemeenten failliet gaan, zelfs al maken haar ambtenaren veelvuldig verdachte ‘tripjes’ naar het buitenland…
Onder curatele
Enkele jaren geleden heb ik in deze column al eens opgemerkt dat een gemeente niet failliet kan gaan. Ook een gemeente kan er zo belabberd voor staan dat Artikel één van de Faillissementswet in beeld komt maar, de wet biedt in dat geval geen mogelijkheden om een schuldenaar aan te wijzen en de faillissementsboedel te omschrijven. Deze vrijwaring betekent niet dat wethouders van Financiën er onbekommerd een potje van kunnen maken. Zij worden in toom gehouden door Artikel 12, een wet die de minister van Binnenlandse Zaken kan aangrijpen om een gemeente onder curatele te plaatsen.
Financiële zelfstandigheid opgeven
Gek genoeg moeten gemeenten zelf om die ingreep vragen. Ze dienen een verzoek in om extra middelen uit het gemeentefonds te ontvangen. De staat stemt daar alleen mee in wanneer de gemeente bereid is een deel van zijn financiële zelfstandigheid op te geven. Het Rijk gaat toezien op de financiën van een gemeente, ongeveer zoals een curator zich over een failliete onderneming ontfermt. Gemeenteraad en college van burgemeester en wethouders mogen alleen nog pro forma voorstellen doen, voorstellen die pas van kracht worden als het Rijk het goed vindt.
Verdachtmaking Telegraaf
Waarom laat een gemeente het zover komen dat zij de status van Artikel 12-gemeente verwerft? Daar kunnen allerlei redenen voor zijn. Onvoorziene uitgaven vanwege verzakkingen (Gouda), een zwakke bodemgesteldheid (onder meer Schoonhoven en Boskoop) of een uit de klauwen gelopen stadsvernieuwingsproject (Vlissingen). De Telegraaf deed het onlangs voorkomen alsof gemeentelijke tekorten nog een andere oorzaak hebben: snoepreisjes. Omgeven door boterzachte verdachtmakingen werd gesteld dat medewerkers van de gemeente Amsterdam ‘ondanks de luide roep om minder te reizen’ volop naar het buitenland gaan.
Sneu en krachteloos
Bij een flink aantal van deze ‘tripjes’ is het reisdoel ‘niet omschreven’, aldus de krant. De verontwaardigde kop boven het stuk luidde ‘Ambtenaren bijna dagelijks op reis’. Beste Telegraaf, zou ik willen zeggen, Amsterdam is een wereldstad. Het zou pas vreemd zijn wanneer haar vertegenwoordigers niet dagelijks de wereld introkken om bedrijven te verleiden, kunstprojecten te bespreken, alternatieve metrosystemen te bestuderen, smart city-seminars te bezoeken en al die andere dingen te doen om te waarborgen dat Amsterdam wereldwijd ‘top of mind’ blijft. Natuurlijk is het terecht dat een krant een gemeente kritisch volgt, het is zelfs de taak van de media, maar niemand schiet er iets mee op wanneer dat op deze even sneue als krachteloze manier gebeurt.
Robert Jan Blom