De Failliete Landen Top-26

Spanje heeft de primeur

Spanje heeft de twijfelachtige eer het eerste land uit de moderne historie te zijn dat ophield zijn schuldeisers te betalen. Hiertoe gedwongen door de geldverslindende oorlogen die hij tegen de Fransen en het Ottomaanse Rijk voerde, kondigde koning Filips de Tweede in 1557 aan dat de bodem van de kas leeg was. Rente en aflossingen op leningen van andere landen konden niet meer worden betaald. Het moment waarop een land zijn internationale verplichtingen niet meer kan nakomen, geldt tot op heden als de definitie voor een staatsbankroet. Spanje was de eerste maar zeker niet de laatste natie die dit lot was beschoren. The Economist stelde een Top-26 samen van alle landen die in de afgelopen twee eeuwen failliet zijn gegaan. De data hiervoor zijn verzameld door de Amerikaanse Harvard-economen Carmen Reinhart en Kenneth Rogoff.

1. Ecuador (10 keer failliet): ‘Juristen moeten zich geen illusies maken’

De concurrentie uit omringende landen is moordend, maar als er ooit een WK Wanbetaling wordt uitgeschreven gaat dit Zuid-Amerikaanse land er zonder twijfel met het goud van door. Ecuador ging tien keer failliet omdat het verzuimde buitenlandse crediteuren te betalen, wanneer wanbetaling aan commerciële banken wordt meegeteld stijgt het aantal defaults tot boven de honderd. Arturo Porzecanski, een in de VS opgeleide econoom uit Uruguay met Europese wortels, bestudeerde de Ecuadoraanse betalingsmoraal uitvoerig. Zijn conclusie is ontnuchterend: ‘Met goede contracten kunnen slechte dingen gebeuren. De les uit deze overvloedige geschiedenis zou moeten zijn dat juristen, bankiers, analisten en investeerders zich vooral geen illusies moeten maken, ondanks decennia van innovaties in internationale lening- en obligatiecontracten en ondanks overeenkomsten die zijn opgesteld door de grootste geesten van New York en Londen. Als het erop aan komt, gedragen soevereine staten inderdaad soeverein, onafhankelijk van de wetten die andere landen respecteren.’

2. Venezuela (10 keer failliet): ‘Oliedollars, staatsgrepen en revoluties’

Dat zwemmen in de olie niet automatisch betekent dat je in financieel opzicht je hoofd boven water kunt houden, bewijst Venezuela met een hardnekkigheid die aan tragiek grenst. Dat het land in de negentiende eeuw zes keer aan malheur ten onder ging, is nog te wijten aan begrijpelijke perikelen rond de 1830 verworven onafhankelijkheid en de daaropvolgende dekolonisatie-ongemakken. Begin vorige eeuw vloeiden de eerste oliedollars in de staatskas. Hoewel het stroompje geleidelijk aanzwol tot een Amazone die jaarlijks miljarden in de la pompte (en nog altijd pompt), tonen de hebberige militairen en incompetente politici van Caracas zich onverbeterlijk. Staatsgrepen, revoluties en verwaarlozing van andere inkomstenbronnen stuwden het land steeds opnieuw over de rand van de afgrond. Analisten vrezen dat Venezuela Ecuador voorbijstreeft in deze top-26 omdat ook in 2015 een bankroet dreigt.

3. Uruguay (9 keer failliet)
4. Costa Rica (9 keer failliet)
5. Brazilië (9 keer failliet)
6. Chili (9 keer failliet)
7. Argentinië (8 keer failliet)

In de jaren vijftig klotsten de peso’s tegen de Andes-klippen op maar graaiende grootgrondbezitters, mislukte socialistische experimenten, corruptie en opeenvolgende militaire regimes dreven Argentinië in de richting van een financieel moeras waar het land nog altijd in rond baggert. Wrang want in potentie is Argentinië een rijk land. Nog wranger is dat Argentinië die potentie ooit waar heeft gemaakt. Rond 1900 behoorde het zelfs tot de rijkste landen ter wereld. Dankzij een relatief hoogopgeleide bevolking, een gevarieerde industrie en een krachtige landbouwsector kon Argentinië zich tot in de jaren zestig meten met het welvaartsniveau van een gemiddeld Europees land. Het ging mis in 1976 toen dictator Jorge Videla de macht greep en het onzalige ‘economisch model van de strijdkrachten’ aan zijn volk oplegde. Vakbondsleiders, hoogleraren, studenten, journalisten en alle andere zelfstandig denkende wezens werden gemuilkorfd of (letterlijk) monddood gemaakt. De middenklasse mocht verdwijnen: in de visie van junta moest Argentinië een land van gehoorzame vlees- en graanboeren worden met een elite die de poen verdeelde. De gevolgen van zeven jaar dictatuur waren dramatisch: het weefsel van de samenleving werd uitgebeend, de buitenlandse schuld toe van 8 tot 47 miljard dollar, de waarde van de peso kelderde. De huidige regering, onder presidente Cristina Kirchner, is wel democratisch gekozen maar nauwelijks minder koppig dan haar dictatoriale voorgangers. Kirchner nationaliseerde eenzijdig ondernemingen en slaagt er maar niet in een akkoord te bereiken met een groepje schuldhandelaren dat weigert in te stemmen met een door het IMF opgelegde hair cut. In 2014 ging het land voor de achtste keer failliet.

8. Peru (8 keer failliet)
9. Mexico (8 keer failliet)
10. Turkije (8 keer failliet)
11. Griekenland (8 keer failliet)
12. Dominicaanse Republiek (7 keer failliet)
13. Nicaragua (7 keer failliet)
14. Paraguay (7 keer failliet)
15. Guatemala (7 keer failliet)
16. Oostenrijk (7 keer failliet)
17. Colombia (7 keer failliet)
18. Spanje (6 keer failliet)
19. Nigeria (5 keer failliet)
20. Rusland (5 keer failliet)
21. Bolivia (5 keer failliet)
22. Ghana (5 keer failliet)
23. Tunesië (5 keer failliet)
24. El Salvador (5 keer failliet)
25. Duitsland (4 keer failliet) ‘moet een toontje lager zingen’

Dat Wolfgang Schäuble zo streng is, komt omdat hij weet waar hij over spreekt. Sinds 1800 is Duitsland vier maal in een faillissement beland. Als de surseances van voormalige onafhankelijke staten als Sleeswijk-Holstein en Pruisen worden meegenomen, kleurt het schaamrood op de wangen van Frankfurter bankiers nog een stuk roder. Albrecht Ritschl, hoogleraar economische geschiedenis aan de London School of Economics, noemt zijn vaderland zelfs ‘de grootste overtreder van schuldovereenkomsten van de twintigste eeuw’. Nu is het bon ton om de Duitsers al het onheil dat Europa in die periode trof na te dragen maar Ritschl baseert zijn slotsom op een imposante reeks studies. ‘Duitsland is koning als het om schuld gaat,’ stelt hij in Der Spiegel. ‘De kosten van het Duitse faillissement uit de jaren dertig waren even omvangrijk als de schade van de financiële crisis van 2008.’ De professor verwijst naar 6 mei 1933, de dag waarop Hitler, drie maanden nadat hij was geïnstalleerd als rijkskanselier, eenzijdig de draconische herstelbetalingen opschortte die het land volgens het verdrag van Versailles aan de overwinnaars van WO-I moest overmaken. Aan Hitlers besluit was al eindeloos getouwtrek voorafgegaan. Omdat de Duitsers steeds in gebreke bleven, bezetten de Fransen en de Belgen in 1923 het Ruhrgebied. Na WO-II werd in 1953 een nieuw akkoord gesloten rond de herstructurering van schulden van beide oorlogen. Ritschl: ‘Amerika zag er daarbij op toe dat er niet opnieuw hoge schadevergoedingen werden geëist. Enkele uitzonderingen daargelaten, werden de resterende vorderingen doorgeschoven tot na de toekomstige Duitse eenwording. Voor Duitsland was dit gebaar van levensbelang, het legde de financiële basis voor het Wirtschaftswunder.’ Een land dat zelf zo heeft geprofiteerd van de inschikkelijkheid van zijn schuldeisers, mag wel een toontje lager zingen in zijn discussie met wanbetalers, vindt Ritschl.

26. Portugal (4 keer failliet)