Particulieren en ondernemers die schulden maken, zadelen de samenleving op met steeds hoger wordende kosten. ‘Kabinet, grijp in,’ stelt onze columnist Robert Jan Blom. Juist in dit dossier zijn op korte termijn bezuinigingen door te voeren waar elke Nederlander van profiteert.
De kosten van schulden rijzen de pan uit
Het Nibud is er eens goed voor gaan zitten. Om haar lustrum extra luister bij te zetten – het Nederlands Instituut voor Budgetvoorlichting uit Utrecht viert deze maand het 35-jarig bestaan – heeft men een paar onderzoekers aan het werk gezet met de opdracht de omvang en maatschappelijke gevolgen van schulden in kaart te brengen. De cijfers uit het net verschenen rapport zijn onthutsend. Steeds meer huishoudens zinken steeds dieper weg in het rood, zo blijkt. De NVVK (de Nederlandse Vereniging voor Schuldhulpverlening en Sociaal Bankieren) mag zich een haast griezelige populariteit verheugen: kreeg de club in 2003 nog maar 34.500 schuldhulpverleningsaanvragen binnen, vorig jaar waren dat er al 89.000. En dan te bedenken dat lang niet iedereen die moeite heeft met de centen zich aanmeldt bij het NVVK. Worden ook deze struisvogels meegeteld, dan schat het Nibud – op basis van een steekproef – dat 1,1 miljoen landgenoten met probleemschulden kampt.
Financiële gevolgen van faillissementen
Pech voor hen, zult u zeggen, maar daarmee slaat u de plank faliekant mis. Het Nibud becijferde dat deze 1,1 miljoen Nederlanders een totale schadepost veroorzaken van elf miljard euro. Helaas blijft het niet bij deze schadepost. De situatie is nog ernstiger als we kijken naar de financiële gevolgen van faillissementen (tienduizend per jaar), surseances (zeshonderd per jaar) en (officiële) schuldsaneringen (veertienduizend per jaar). Deze procedures kosten de samenleving nog eens vier à vijf miljard per jaar. En dan heb ik de indirecte schade nog niet eens meegenomen. Denk aan bijstandsuitkeringen, kosten van uithuisplaatsingen (gefailleerde ondernemers die hun hypotheek niet meer kunnen betalen), medische en algemene kosten. Deze indirecte schade beloopt bij elkaar ook nog tenminste één miljard. En dan is er nog schade die ontstaat door ‘non-betaling’, ofwel particulieren en ondernemers die hun facturen niet kunnen of willen betalen. De Nederlandse incassobureaus moeten per jaar voor ruim 6,5 miljard euro innen bij debiteuren van ondernemers. Hiervan blijft gemiddeld twee miljard onbetaald.
18 miljard schade
Als ik alle kosten van de schuldenberg bij elkaar optelt, kom ik uit op de volgende rekensom:
- Probleemschulden: 11 miljard
- Faillissementsschade: 4 miljard
- Indirecte schade: 1 miljard
- Incassoschade: 2 miljard
Totaal: 18 miljard
Deze totale schade komt voor rekening van de samenleving, oftewel de consument en de belastingbetaler. Staat u daar weleens bij stil? De meeste mensen beseffen niet dat de miljardenschade van faillissementen indirect op hun rekening komt. Ga maar na. Wat doet een ondernemer die diensten of goederen levert waar hij niet voor betaald krijgt? Hij spreekt zijn reserves aan maar ziet zich al snel genoodzaakt zijn prijzen te verhogen. U moet dus méér betalen voor de boodschappen, tv-toestellen, mobiele telefoons, enzovoort. Een kwart van de totale schade valt op het bordje van de overheid die de beurs moet trekken voor uitkeringen en een reeks andere kostenposten. En wie moet dat bedrag ophoesten? De belasting betalende Nederlander. U en ik dus. Ja, elke Nederlander, of hij nu één minuut of 93 jaar jong is, betaalt duizend euro per jaar aan belasting om deze schuldenlasten te vereffenen. Dat valt fors tegen, nietwaar? Iedereen weet dat hij moet meebetalen aan de kosten van wegenaanleg, sociale dienst, onderwijs, zorg, enzovoorts, maar dat we ook opdraaien voor schulden die anderen doorgaans bewust veroorzaken, dát wisten we eigenlijk niet...
Brokkenpiloten stoppen
Is er nog iets aan te doen? Natuurlijk. Ik heb er in een vorige column al voor gewaarschuwd dat Nederlandse bedrijven wel heel lang kunnen doorgaan met het opstapelen van hun schuldenlast. In Frankrijk en Duitsland gaat dat anders, daar worden de brokkenpiloten onder de ondernemers wel op tijd gestopt. Uiteraard kunnen er ook in Den Haag maatregelen worden bedacht worden om schuldenaren te behoeden voor hun gedrag. Helaas heb ik tot op heden niet kunnen constateren dat onze overheid het plan heeft om hier iets aan te doen. Terwijl juist maatregelen in de schuldenproblematiek op korte termijn tot zeer aanzienlijke bezuinigingen kunnen leiden!
Robert Jan Blom