Zzp’ers worden door kabinet op verkeerde been gezet

Mikpunt van spot

Er is een tijd geweest waarin je op feestjes en partijen met enige trots ‘ík ben zelfstandig ondernemer’ kon antwoorden op de vraag wat je voor de kost doet. Die dagen zijn  voltooid verleden tijd. Wie het nu waagt ‘ik ben zzp’er’ te zeggen, hoe besmuikt of gemompeld ook, loopt het risico het mikpunt van spot te worden. ‘Jongens, hier staat er één, een Zelfstandige Zonder Pensioen! Kun je wel een rondje geven of hebben we hier een Zelfstandige Zonder Poen?’ Denigrerend ja, maar zoals met vrijwel alle spot het geval is, schuilt er een kern van waarheid in. De (gemiddelde) zzp’er heeft niet alleen geen personeel, hij gaat ook door het leven zonder oudedagsvoorziening en meestentijds ook zonder adequate verzekeringen of het recht op een uitkering.

Misleidend advies van overheid

In de laatste decennia is een waar leger van bijna een miljoen zzp’ers ontstaan. Denk niet dat al die mensen opeens de geest kregen om een eigen bedrijfje op te richten, nee, dit leger is op de been gebracht door de overheid. Elkaar opvolgende kabinetten hebben werklozen en bijna-werklozen opgejaagd in de richting van de Kamers van Koophandel. Zij kregen het dwingende advies om zich als ‘ondernemer’ te laten inschrijven. Na deze registratie en het rondstrooien van verse visitekaartjes, waar in fraaie preegletters ‘directeur’ op stond gedrukt, zou de rest vanzelf gaan. Zoek eenvoudig een paar opdrachtgevers, doe je ding, print een factuur en zie, je zult net zoveel verdienen als bij je voormalige werkgever. Tallozen hebben dat misleidende advies gevolgd. Nu zitten ze met de gebakken peren.

Spookrijder

Onderzoek na onderzoek wijst uit dat de helft van alle zzp’ers geheel of gedeeltelijk werkloos is, haast vegeterend door het leven gaat zonder enige hoop ergens wortel te kunnen schieten. Het is alsof het ministerie van Verkeer en Waterstaat automobilisten aanraadde voortaan op de snelweg tégen de stroom in te rijden. Nu komt een spookrijder doorgaans vervelend aan zijn eind, zzp’ers wordt dit wrede doch kortstondige lot niet gegund. Hij sleept zich naar het eind, met behulp van rafelige touwtjes die hij nauwelijks aan elkaar kan knopen. De enigen die garen spinnen bij deze tragiek zijn ’s lands bestuurders. Zij kunnen volhouden dat het in Nederland wel meevalt met de werkloosheid: ook als hij op de Voedselbank is aangewezen, valt een zzp’er buiten de lage officiële werkloosheidscijfers.

Verplichte pensioenverzekering

In werkelijkheid valt het bitter tegen met de werkloosheid. Ooit telden we bijna een miljoen werklozen, nu nog ‘slechts’ 600.000 werklozen. De zzp’ers zonder noemenswaardige inkomsten, de spookrijders die zich de weg van het ondernemerschap op hebben laten sturen, minstens een half miljoen, blijven onder de radar van het CBS. Gelukkig tonen Haagse plannenmakers de laatste tijd dat ze toch nog een greintje verantwoordelijkheidsbesef in hun donder hebben. Ze probeerden de zzp’er te helpen door een verplichte pensioenverzekering op te tuigen. Een sympathieke poging maar bij voorbaat gedoemd te mislukken: de zzp’ers kunnen de benodigde premie helemaal niet betalen. De regering liet het beleidsballonnetje  tenslotte schouderophalend leeglopen, zo van ‘nou ja, we hebben het in ieder geval geprobeerd’.

Schijnvertoning

En dan was er de discussie over de Wet DBA, de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie. Volgens het kabinet voldeed de welbekende VAR-regeling niet meer. Met deze door de Belastingdienst afgegeven verklaring boden zzp’ers hun opdrachtgevers de zekerheid dat zij geen loonheffing hoefden te betalen. Veel zzp’ers namen een loopje met de VAR: ook wanneer ze een jaar lang non-stop voor een en dezelfde baas in touw waren, vulden ze in dat voor het minimaal vereiste aantal van drie opdrachtgevers werkzaam zouden zijn. De Wet DBA moest vanaf 1 mei dit jaar een eind aan deze schijnvertoning maken: zzp’er én werkgever werden verplicht samen een modelcontract overeen te komen. Gevolg: onrust en angst onder opdrachtgevers. Omdat ze niet zeker wisten of een zzp’er wel echt zelfstandig was, waren ze bang dat ze later tegen een naheffing of een boete zouden aanlopen. Tienduizenden zzp’ers lopen klussen mis, klaagden belangenorganisaties van zelfstandigen.

Schietgebedje

Vorige week werd hun schietgebedje verhoord door staatssecretaris Wiebes. Hij mompelde iets over ‘haken en ogen’ en besloot invoering van de wet uit te stellen tot 2018. Geloof mij, deze wet blijft voorgoed weg. Voorlopig zitten ook volgende kabinetten opgezadeld met het zzp-leger.

Robert Jan Blom