En weer maakt oktober zijn reputatie waar. De beurs van Athene daalde met tien procent, Wall Street levert fors in, de AEX zag zijn winst van dit jaar verdampen. Hoe kan dat? Waarom raken beleggers juist in oktober van de kook? Een analyse.
Virale snelheid
Oké, het nieuws is niet best. Ebola grijpt om zich heen. Het Midden-Oosten is in de ban van IS. Poetin blijft pokeren en poken in de Oekraïne. De Fransen dreigen de Europese begrotingsregels aan hun laars te lappen. De Duitse economie vertoont haperingen. En begin deze maand bedierf het IMF het voorzichtige optimisme met sombere voorspellingen. Maar, is het nieuws van deze maand zoveel beroerder dan het nieuws van vórige week, of vorige maand? Nee, het is het ongrijpbare Oktober Effect, een geloof dat vanuit het niets opwelt en met virale snelheid aanhangers voor zich wint. Verkopen, verkopen, verkopen – luidt zijn mantra waar zelfs de meest standvastige belegger aan moet gehoorzamen.
De magie achter het Oktober Effect
Warren Buffet, Mario Draghi, Christine Lagarde, Klaas Knot – het maakt niet of er beursgoeroe of bankpresident op je visitekaartje staat, of je dozijnen IMF-managers onder je hebt of een big bazooka om het bankenkapitaal mee te verruimen – niemand blijft immuun voor het Oktober Effect. Menig financieel specialist beschikt tegenwoordig over een wiskundeknobbel en toch moet hun koele ratio het afleggen tegen deze vorm van bijgeloof waar zelfs koffiedikkijkers en handlezers hun neus voor ophalen. Ga maar na. Voor zover aan de kalender meer betekenis kan worden gehecht dan aan, pak ‘m beet, een grondige analyse van de koerswinstverhouding, zou niet oktober maar september de meeste vrees moeten inboezemen. Neem het begrip Zwarte Dag. Deze term is ontstaan op 24 september 1869 toen de financiële markten instortten nadat het Amerikaanse ministerie van Financiën een resoluut einde maakte aan de uit de hand gierende goudspeculatie. Door het aanbod plotseling te verhogen, daalde de goudprijs binnen 24 uur met 25 dollar/ounce. De dag ging als Black Friday de boeken in.
Verlies van 3,4 miljard pond
Black Wednesday? Ook die viel in september, en wel op 16 september 1992. De waarden van de Europese valuta stuiterden op en neer nadat George Soros de aanval opende op het Britse pond. In een poging het pond in het systeem van Europese wisselkoersen te houden, verloor de Bank of Engeland ca. 3,4 miljard pond; Soros vulde zijn zakken met een winst van 1 miljard dollar. Ook in september 2001 en 2008 hielden de markten hun adem in: op 17 september 2001 dook de Dow Jones binnen één dag met 684 punten naar beneden nadat de beurs voor het eerst sinds de terreuraanslagen van 9/11 weer open ging. En zelfs de grootse duikeling ooit wordt door september opgeëist. Op 29 september 2008 verloor de Dow 777 punten nadat het Amerikaanse congres tegen Bush’ reddingsplan voor de financiële sector stemde. Twee weken eerder, op 15 september, had Lehman Brothers faillissement aangevraagd, in Nederland pendelde Wouter Bos koortsachtig tussen Brussel, Utrecht en Den Haag heen en weer om Fortis te redden – het was het dieptepunt van de kredietcrisis.
Black Tuesday
September dus. Statistisch gezien verslaat september oktober als de te vrezen maand. Bear markets – periodes waarin de koersen aanhoudend blijven dalen - zijn vaker in oktober dan in september gestuit. Bijvoorbeeld in 1987, 1990, 2001 en 2002 trad het langverwachte herstel in de herfstmaand in. Waarom
dan toch oktober beleggers de bibbers geeft? Omdat de bekendste Zwarte Dag, Black Tuesday, plaatsvond op 29 oktober 1929. Bevangen door paniek over de verslechterde economie, dumpten beleggers massaal hun aandelen. De Dow leverde twaalf procent in en de crisis van de jaren dertig barstte los. Pas decennia later, in 1954, kroop de index voorbij de hoogste stand van 1929. Ook in 1987 ging het faliekant fout in oktober. Nadat in de eerste helft van het jaar een winst van 44 procent was geboekt, zegen de koersen op 19 oktober plotsklaps ineen. De Dow leverde 508 punten (22,6 procent) in. Niemand weet precies waarom, er was geen aanwijsbaar slecht nieuws, maar het gebeurde. Waren het de op hol geslagen computers? Begon het op de future markt in Chicago? Op de beurs van Hong Kong?
Paniekgevoel
Natuurlijk, er doen doorwrochte theorieën de rondte die pogen te verklaren waarom de markten juist in oktober door turbulentie bevangen raken. Er is de gedachte dat consumenten in de herfstmaand hun aandelen liquideren in aanloop naar de dure kerst. Anderen wijzen op de voorspellende woorden van de schrijver Mark Twain die een van de hoofdfiguren uit zijn boek Pudd’nhead Wilson, dat al verscheen in 1894 (!), laat verzuchten: ‘Oktober. Dat is een van meest gevaarlijke maanden om in aandelen te speculeren.’ Maar hoeveel studies er ook zijn verricht naar de magie van het Oktober Effect – dat in de VS ook het Mark Twain Effect wordt genoemd – feit is dat er, anders dan bij de september-crashes, geen onweerlegbare oorzaken te traceren zijn. En dát, dat plotseling uit het plaveisel van Wall Street en Beursplein 5 opschietende paniekgevoel, is precies de magie van het Oktober Effect. Onberedeneerbaar. Nog dik tien dagen. Dan is deze maand gelukkig weer voorbij.