Onze columnist Robert Jan Blom hangt de vlag uit. Nederland telt naar verhouding meer ondernemers dan Amerika. Maar, moeten we echt zo blij zijn met de 1,6 miljoen bedrijven die we nu tellen? Een kritische beschouwing.
Bedrijvig landje
Deze week wil ik iedereen van harte feliciteren. Volgens de cijfers van het CBS telt Nederland nu meer dan één miljoen zzp’ers. Ja, we zijn een bedrijvig landje: in totaal beschikken we over 1,6 miljoen ondernemingen. Eén op elke zevenëneenhalve Nederlander (van tussen 18 en 65 jaar oud) mag zich ondernemer noemen. Voorwaar, een indrukwekkend feit waarmee we zelfs het land dat het ondernemerschap claimt te hebben uitgevonden ruimschoots verslaan: in de VS is ‘slechts’ een op de tien van de arbeidskrachten entrepreneur. Toch zijn er enkele kanttekeningen te maken, we mogen de statistieken niet al te royaal interpreteren. Want, denk niet dat al die zzp’ers 24/7 met de eigen zaak in de weer zijn. 110.000 zelfstandigen besteedt er niet meer dan een paar uur in de week aan, waarschijnlijk hebben ze zich louter uit fiscale overwegingen bij de KvK ingeschreven. En voor nog eens 150.000 ondernemers is de eigen winkel niet meer dan een bijbaan die ze naast hun eigenlijke werk uitoefenen.
Mislukte sollicitanten
Zo blijven er 740.000 zzp’ers over die met hun bedrijfje een inkomen moeten zien te vergaren. De helft van hen slaagt daar nauwelijks in. Zij leven onder de armoedegrens en moeten het zien te rooien met minder dan € 1000 per maand, vaak zonder dat ze gebruik kunnen maken van toeslagen voor huur en zorg. Na aftrek van de woonlasten en de premies voor hun (povere) verzekeringen, blijft er per week een luttele € 100 over om de supermarktkar te vullen. Van de 390.000 zzp’ers die we overhouden, kunnen er 300.000 goed rondkomen, zij het op voorwaarde dat ze afzien van een arbeidsongeschiktheidspolis en een pensioenverzekering. De overige 90.000 zzp’ers floreren. Samengevat: 910.000 bedrijfjes hebben niets om het lijf. Het grootste deel van deze ondernemers bestaat uit mislukte sollicitanten, werklozen die tenminste nog een poging doen iets van hun arbeidzame leven te maken, dat wel.
Condoleances
Excuses derhalve. Misschien heb ik u ten onterechte gefeliciteerd. Eerlijk gezegd zijn condoleances eerder gepast: ik denk dat we in de nabije toekomst een groot probleem krijgen met deze groep. Wat gebeurt er met een zzp’er die langdurig ziek wordt? Met de zzp’er die met zijn bedrijf moet stoppen of failliet gaat? Wie betaalt de kosten van bijstandsuitkeringen, de gedwongen verhuizingen, de zorg en de oude dag? Wie? Wij met z’n allen natuurlijk. Deze pseudo-ondernemers gaan ons miljarden kosten. Nog niet direct maar op korte en middellange termijn krijgen we de rekening gepresenteerd.
Griekenland inhalen
De overheid vindt het wel best. Immers, zonder al die arme zzp’ers zouden onze statistieken van kleur verschieten. Met 1,2 miljoen werklozen erbij zouden we qua percentage werklozen nog onder Griekenland uitkomen. Een vervelend feit waar je in 2017 niet de verkiezingen mee wil ingaan. Jarenlang heeft dit kabinet gepleit voor méér zzp’ers en met succes. De postbode, de thuiszorghulp, de monteur van het telefoonbedrijf – iedereen is tegenwoordig zzp’er. Ze worden overal uitgeknepen maar, schrale troost, ze zijn tenminste één dag in hun ondernemersleven echt gelukkig geweest: op de dag waarop ze hun bedrijfje lieten inschrijven in het Handelsregister en ’s avonds op een feestje visitekaartjes met de opdruk ‘directeur’ konden uitdelen. Hoe we ervoor kunnen zorgen dat dit directeurenlegioen straks niet in een financieel ravijn tuimelt? Door te zorgen voor beschermende constructies, voor haalbare en betaalbare verzekeringen en pensioenen. Kan de potentiële zzp’er de vereiste premies niet ophoesten? Dan kan hij zich ook geen eigen bedrijf beginnen. Zo voorkomen we dat we straks niet alleen een bijstandsuitkering maar ook de ontstane schulden moeten betalen.
Nagelstudiootje
Conclusie: het moet afgelopen zijn met het stimuleren van het zelfstandig ondernemerschap. Ik doel op de blije foto’s van leuke meisjes die een A4’tje op de deur van hun nagelstudiootje of sieradenwinkeltje hangen met de tekst ‘De winkel is open!’ Ik doel op de jonge moedertjes die met een baby op schoot aan de keukentafel achter een laptop zitten en een scherm in elkaar prutsen met de tekst ‘Welkom in mijn spenenshop!’ Voor deze ongein moet Nederland straks fors betalen.
Robert Jan Blom