Als de emoties in een land hoog oplopen, de regering wordt weggestuurd terwijl de begroting enorme tekorten vertoont, oordeelt men al snel dat een land in deze situatie failliet is. De afgelopen dagen kon de term ‘failliet’ herhaaldelijk worden gehoord vanwege de onrust in Oekraïne. Maar, wat betekent dat nu eigenlijk wanneer een land als failliet wordt aangeduid?
Politieke uitlating
Om kort te gaan: zo’n uitspraak betekent niets. Inhoudelijk gezien kán een land niet failliet worden verklaard. Een land ‘failliet’ verklaren is een niets meer dan een politieke uitlating waarmee alleen maar gezegd wordt dat het beroerd gaat in het betreffende land, dat er grote tekorten zijn en dat de bevolking ontevreden en vaak werkloos is. Toch zijn er momenten geweest waarop er over een officieel faillissement van landen werd gesproken. Zo heeft Nederland in 1988 geprobeerd Zaïre failliet te laten verklaren. Dat lukte in eerste instantie maar de Hoge Raad vernietigde het vonnis. En in 1990 probeerde Nederland Suriname failliet te verklaren maar ook die poging mislukte.
Faillissementsboedel van een land
De vraag is ook hoe dat zou moeten met een failliet land. Waaruit zou de faillissementsboedel kunnen bestaan? Uit straattegels, lantaarnpalen, overheidsgebouwen? Wat zouden schuldeisers daarmee moeten doen? En wie kan er worden aangesproken op de schuldenlast? De regering? Welke curator gaat de afwikkeling regelen? Niemand natuurlijk. Met andere woorden, het is onzin. Eind vorige eeuw moest België bekennen feitelijk ‘failliet’ te zijn. Ambtenaren konden soms maanden niet worden uitbetaald en aan ondernemers werd zelfs het voorstel gedaan de straatnaambordjes te sponsoren. Ook in Griekenland zijn er gigantische problemen en worden ambtenaren massaal ontslagen. Aan wegen of straten kan niet gewerkt worden vanwege geldgebrek. Dan zou je toch zeggen dat zo’n land failliet is? Nee, faillissement is nog steeds iets anders dan een land met enorme tekorten.
Steden en dorpen failliet?
In het verlengde van voorgaande, komt ook de vraag op of een stad of dorp failliet kan worden verklaard. Nee, ook dat kan niet, hoewel er in 1922 een poging werd gedaan om de gemeente Wormerveer failliet te verklaren. Eigenlijk wist niemand hoe dat zou moeten. De wet was daar toen ook al niet duidelijk over zodat de Hoge Raad zich op de vlakte hield met de ‘veilige uitspraak’: ‘… dat het daargelaten is of eene gemeente in staat van faillissement kan worden verklaard….’. Ook daar speelden vele vragen een rol – zoals hiervoor gesteld – over schuldenaren, boedel en afwikkeling, vragen die niet konden worden beantwoord. Wanneer een gemeente verdrinkt in een schuldenlast, wordt er door de provincie toezicht gehouden op de uitgaven. Als de provincie zelf in zo’n situatie terecht komt, kan de regering toezicht houden. Maar gemeenten noch provincies kunnen failliet worden verklaard. Ook een staat kan niet failliet gaan, noch kunnen buitenlanden in staat van faillissement komen. In alle gevallen geldt dat deze gemeenten, provincies of landen creatief aan de slag moeten om de tekorten te verminderen. Om de hoogste nood te lenigen kunnen zij uiteraard proberen tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden geld te lenen. En voor zover er schuldigen aan te wijzen zijn: zij moeten hun politieke banen snel opgeven!
Robert Jan Blom
Wie is Robert Jan Blom
Robert Jan Blom is een toonaangevend deskundige op het terrein van ondernemerschap en faillissementen. Hij publiceerde 75 boeken over het ondernemerschap, waaronder een groot aantal werken die specifiek ingaan op het faillissement. Zoals Failliet in de Praktijk (1992), Failliet, Het onderzoek (1996) en Faillissement, Surseance en Schuldsanering (2000). Daarnaast is hij gastdocent, spreker en commentator: geregeld treedt hij op bij radio- en tv-programma’s als Buitenhof, RTL-Z en het NOS Journaal. Blom is als vast columnist verbonden aan Faillissementsdossier.nl.